صنایع دستی کشور آلمان
مختصری درباره‌ی وضعیت صنایع دستی آلمان
بُروز انقلاب صنعتی اروپا در اواخر قرن هجدهم میلادی، نقطه‌ی عطفی در رَوَند طبیعی صنایع دستی که از زمان شکل گیری نخستین جوامع انسانی تامین کننده‌ی نیازهای زندگی بود، محسوب می گردد. اختراع و به کارگیری ماشین موجب افزایش سرعت و کاهش قیمت تمام شده‌ی کالاها گردید. در نتیجه‌ی کاربرد وسیع ماشین، ساخت فراورده‌های مختلف تدریجاً از محدوده‌ی فعالیت ها و ابتکارات فردی خارج شد و اثر مستقیم این تحول را محو شدن صنایع دستی به علت عدم جایگزینی نیروی انسانی جوان باید دانست.
در قرن نوزدهم در اروپا، نهضتی توسط ویلیام موریس به منظور نجات صنایع دستی از نابودی با تاکید بر اصالت و هویت محصولات دست ساز که پاسخ گوی نیازهای روحی انسان بود و ضمناً نیز بستر مساعدی را نیز برای بروز استعدادها و خلاقیت‌های فردی فراهم می سازند، آغاز گردید ولی این جنبش نیز نتوانست از قدرت فزاینده‌ی ماشین بکاهد.
به این ترتیب، امروزه صنایع دستی با همان مفهوم و محتوا که در کشورهای شرقی متداول بوده و بازگوکننده‌ی اصالت و هویت می باشد، به ندرت در اروپا مشاهده می شود و تنها در زمینه‌ی طراحی و استفاده از آن در تولید کالا به صورت طراحی صنعتی فرصتی برای بروز ابتکارات و خلاقیت‌های فردی در عرصه‌ی تولید باقی مانده است. کشور آلمان تا پیش از دستیابی به وحدت در سال ۱۸۴۸ میلادی به صورت حکومت‌های محلی و با اقتصاد بسته اداره می شد. این کشور دارای رشته‌هایی از صنایع دستی با پیشینه ای پانصد تا هفتصد ساله می باشد که از آن جمله می توان شیشه گری، نقاشی و تراش روی شیشه، چاقوسازی در شهر زولینگن و نقره سازی را در ایالت باواریا نام برد. البته سابقه‌ی رشته‌هایی نظیر سنگ تراشی، آهنگری دستی و سفالگری از هزار سال نیز تجاوز می نماید.
۱- شیشه گری: رشته‌ی شیشه گری دستی در آلمان تا حد زیادی از صنعت شیشه گری در ونیز (جزیره‌ی مورانو ایتالیا) تأثیر پذیرفته ولی به تدریج سبک نقاشی و خطوط کنده کاری شده روی آن با استفاده از نقوش رایج در قلم زنی بر روی نقره، رنگ ملی پیدا کرد. قدیمی ترین نمونه‌های اشیاء شیشه‌ی نقاشی شده‌ی آلمان مربوط به جنگل‌های باواریا در جنوب و براندنبرگ در شمال می باشد که به قرن پانزدهم میلادی برمی گردد. آثار موجود دارای نقوش گل و گیاه و تصویر جانوران است. از قرن شانزدهم به بعد کنده کاری یا تراش نقوش مختلف روی شیشه با استفاده از چرخ دستی مشاهده می شود و مشابه سبک رایج در ایتالیاست که به آن intaglio می گفتند. پیشرفت دیگری که در صنعت شیشه گری آلمان حاصل گردیده است. برجسته کاری روی اشیاء شیشه می باشد که در قرن هفدهم حاصل شده به این نحو که به وسیله‌ی چرخ دستی یک لایه یا پوسته از اطراف نقوش را بر می داشتند تا طرح‌های به کار رفته جلوه‌ی بیشتری پیدا کند. در قرن هیجدهم نیز رونق شیشه گری آلمان با ابداع روش‌های جدید همچنان ادامه داشت تا آنکه بر اثر رقابت صنعتگران انگلیسی و سپس هنرمندان چک در قرن نوزدهم، این صنعت رو به ضعف نهاد ولی با به کارگیری ابتکارات و شیوه‌های نوین طی همین مدت در شهر درسدن محصولات زیادی با استفاده از روش کنده کاری با تقسیم بندی قسمت خارجی اشیاء به سطوح کوچک و ساییدن اطراف آن ابداع گردید. امروزه این صنعت با هویت جدید به صورت کریستال در آلمان از موقعیت ممتازی برخوردار است .
۲- چاقوسازی: شهر زولینگن از 700 سال پیش در ساخت وسایل برنده شهرتی عالم گیر داشته و هنوز هم در این شهر بیش از هر جای دیگر کارگاه‌های کوچک و متوسطی وجود دارد که وسایل غذاخوری و آلات برنده تولید می نمایند. سابقه‌ی دیرینه و دستیابی به مهارت استثنایی صنعتگران زولینگن در ساخت اشیاء فلزی با کیفیت منحصر به فرد موجب کسب اعتبار خاصی برای این شهر گردیده است. به طوری که ملاحظه می شود، استفاده از تزیینات طلا و نقره در وسایل ساخته شده در زولینگن تا به امروز هم ادامه يافته است. البته همگام با تحولات صنعتی، این رشته از تولید به تدریج شکلی صنعتی گرفته است، در حال حاضر بیش از ۳۵۰ کارگاه تولیدی در شهر زولینگن و اطراف آن به ساخت وسایل برنده و غذاخوری اشتغال دارند. تقریبا این واحدها هر یک با کمتر از 20 نفر صنعتگر و هنرمند فعالیت داشته و حدود 600 نفر نیز در خانه‌های خود سفارش‌های دریافتی از کارگاه‌های بزرگ را تکمیل و آماده می نمایند. برای انتقال تجربیات استادکاران قدیمی به نسل جوان به ویژه در زمینه‌ی تولید آلیاژ مخصوص از سال ها پیش یک هنرستان صنعتی در شهر زولینگن دایر گردیده است. شهرت و اعتبار جهانی تولیدات زولینگن موجب شده که بیش از 60 درصد محصولات آن به سراسر جهان به ویژه سایر کشورهای اروپایی و حتی آمریکا و ژاپن صادر گردد. سایر رشته‌های صنایع دستی موجود در آلمان که از اهمیت کمتری برخوردار بوده و عموما به علت استفاده از ابزار ماشینی جدید حالت نیمه صنعتی یافته شامل نقره سازی و معرق چوب می باشد. البته پارچه بافی هنری به صورت تابلوهای تزیینی و سرامیک سازی صرفاً به صورت نقاشی و لعاب کاری، روی بدنه‌های سفالی وارد شده از کشورهای دیگر بیشتر در شهرهای مونیخ، زاربروکن و هایدلبِرگ مشاهده می شود.
قابل ذکر است که صنایع دستی در آلمان به مفهوم وسیع آن یعنی کلیه‌ی فعالیت‌های تولیدی و خدماتی که با کمک دست و استفاده از ابتکارات فردی صورت می گیرد، شناخته شده است. در این راستا رشته‌هایی نظیر کفاشی، آرایشگری، دوزندگی، شیرینی سازی، نانوایی و حتی تعمیرات لوازم برقی و ساعت سازی را نیز در برمی گیرد که تحت عنوان handwork شناخته می شود.